APD analiza e arritjeve 2014 dhe sfidat 2015 -Drejtori ekzekutiv Selim Belortaja në Konferencën vjetore të Transportit Detar- 21 janar 2015

Porti i Durrësit ka veçori thelbësore dalluese ndaj Porteve të tjera të vendit. Kjo jo vetëm për nga madhësia, buxheti dhe volumi i punës së kryer, jo vetëm nga forma “Autoritet Portual” e zgjedhur për menaxhimin e tij, por edhe nga struktura pronësore dhe e vendimmarrjes. Bazuar në Studimet e bëra me Partnerë ndërkombëtarë dhe Masterplanin e vitit 2009, ai po i nënshtrohet gradualisht një tansformimi të thellë strukturor: shndrrimit nga Port Operimi e Shërbimesh drejt një Porti “zotërues e administrues territori” (Landlord).

Këtij objektivi të shpallur strategjik të qeverisë shqiptare, i janë referuar edhe nismat për privatizimin e ndodhura në vitet e fundit, përmes kontratave të Koncesionit. Këto të fundit hynë fuqi në mënyrë të njëpasnjëshme dhe në një kohë të shkurtër.

Për rrjedhojë, viti 2014 shënon të parin vit kur gati 4/5 e volumit të mallrave të përpunuara në këtë Port realizohen nën menaxhimin direkt të Kompanive Koncesionare, ndërsa terminali publik mbulon vetëm diferencën.

Ky tjetërsim strukturor, ka imponuar edhe një transformim të thellë të menaxhimit të përgjithshëm të Portit duke shtyrë Autoritetin Publik që, në masën që ai tërhiqet nga operimi dhe shërbimet -të fokusohet më mirë në rregullimin dhe monitorimin e kësaj marrdhënie, duke garantuar vazhdimësinë e shërbimit cilësor ndaj klientave (pritësve të mallit dhe anijeve) por dhe siguruar një fluks të ardhurash që garantojnë rolin e APD si organizatë publike -nga ana tjetër.

Përgjatë vitit 2014 APD ka bërë çdo përpjekje për të realizuar objektivat kryesore që burojnë nga ky kontekst. Natyrisht objektivi kryesor mbetet:

Rritja e performancës së Portit dhe të ardhurave për APD, nëpërmjet një kujdesi të shtuar për të gjithë faktorët e Konkurrueshmërisë dhe rritjes së atraktivitetit të Portit të Durrësit.

Duke ditur që në kushtet e reja Post-Koncesionim, ky objektiv final kalon patjetër nëpërmjet një qasje të re menaxhuese, në të cilën roli i APD riformatohet e përshtatet, objektiva po aq të rëndësishme për ne kanë qenë edhe:

Vendosja mbi baza ligjore e rregullatore e cdo veprimtarie në Port, pra shtrirja e veprimit të ligjshmërisë edhe në hapësira dje të lira e të interpretueshme sipas interesit të palës operuese. Ky do të jetë standarti i qëndrimit të APD ndaj cdo vendimi të palëve private: që nga moslejimi i pajisjeve të sjella në kundërshtim me parametrat e lejuara nga infrastruktura e deri tek mbulimime tarifë e aktiviteteve deri dje të pambuluara sic është.
Stabilizimi i Strukturës organizative (organogramës) dhe Plotësimit të saj sidomos me stafin kyç administrativ, të aftë e me kualifikimin e mjaftueshëm per t’iu përgjigjur sfidave të reja menaxhuese. Kjo detyrë bëhej kritike së paku për dy arësye madhore: së pari, për funksionet dhe mënyrën e re të menaxhimit që impononte post-koncesionimi, dhe së dyti, faktin që drejtuesit kryesorë të mëparshëm u desh ose të zëvendësohen menjëherë, nën rekomandimin “për largim nga puna” prej KLSH, ose u ndëshkuan me masa paralajmëruese, ose thjesht manifestuan një farë rezervimi në sjelljen vendimmarrëse duke u stepur dhe hezituar. Kjo ishte veçanërisht e dukëshme tek sjellja e punonjësve të ngarkuar me realizimin e investimeve, prokurimeve e blerjeve.

Nga ana tjetër, rekrutimi i stafit të ri zevendesues ka shfaqur e në disa raste vazhdon të shfaqë probleme.

Qartësimi dhe konsolidimi juridiko-operativ i marrdhënieve të reja të Partneritetit me Kompanitë Koncesionare, të cilat mbulojnë volumin kryesor të operacioneve në Port.

Ngritja dhe forcimi i mekanizmave të monitorimit të detyrimeve të Koncesionarëve dhe evidentimi i mospërmbushjeve kontraktore, në investime, në standarte operimi, standarte mjedisore, sigurisë teknike, të punës, etj.
Verifikimi dhe përmirësimi kur është rasti, i skemës organizative dhe mënyrës së llogaritjes së detyrimeve të të tretëve përmes aplikimit korrekt të tarifave dhe normave të vjeljes në llogarinë e APD.
Ndërtimi dhe konsolidimi i dialogut me Instancat e tjera të Palës Publike në këto marrëveshje si dhe me Ministrinë e linjës. Kjo përfshin përpjekjen për të kontribuar në arritjen e qëndrimeve të harmonizuar/unifikuar, me Këshillin Drejtues të APD, me Njësitë e Zbatimit të Projekteve (Kontratave të Koncesionit), me departamentet e MTI dhe Ministrin e TI.
Mbulimi korrekt i rolit të APD si “administrues toke” edhe në marrdhëniet me Agjensitë Shtetërore të instaluara në territorin e Portit, sidomos ruajtjes së bashkëpunimit me Drejtorinë e Përgjithëshme Detare, me Kapitenerinë e Portit dhe atë të Përgjithëshme, me Drejtorinë e Doganës Durrës, me Drejtorinë e Policisë Kufitare dhe Emigracionit, Rojen Bregdetare, QNOD, Shërbimin Hidrografik, Rregjistrin, etj.
Bashkëpunimi më i hapur e konstruktiv me Autoritetet Lokale të Durrësit, me degët rajonale të Shërbimeve të ndryshme Shtetërore, me Universitetin dhe me Komunitetin në të gjitha dimensionet e nivelet.

9 Mbështetja e Multimodalitetit dhe intermodalitetit të Transportit, si qasje të domosdoshme për të shërbyer më mirë ekonominë, racionalizuar burimet e vendit dhe rritur konkurrueshmërinë. Ky qëndrim ka dilemën e vet të cilën ne vendosëm ta marrim në dobi të multimodalitetit. Sepse ndërkohë që psh i hapim hekurudhës frontin e rëndësishëm të transportit të skrapit, ne shohim që treni i heq terminalit perëndimor disa volume prokatesh metalike, të cilat duke ardhur me tren nuk mbërrijnë atje ku APD ka leverdinë maksimale.

Zhvillimit i studiuar i infrastrukturës dhe kapaciteteve teknike, në përputhje me nevojat, fezibilitetin, por edhe me mundësitë financiare dhe hapësirën ligjore të veprimit të APD.
Racionalizimi i përdorimit të burimeve njerëzore dhe kualifikimi i tyre në funksion të rolit të ri të APD dhe kërkesave të reja që burojnë prej tij.
Zhvillimi me nivel i komunikimit Informues e Promocional të APD me kompani Përdoruese (kliente) të Portit dhe sidomos me Investitorë potencialë të huaj, të interesuar për bashkëpunim e investime në aspekte të ndryshme të Zhvillimit të Portit të Durrësit.
Ruajtja dhe forcimi i nivelit të sigurisë Portuale, shërbimit sanitar dhe përgjithësisht shërbimit në emergjencë, jo thjesht nëpërmjet Planeve të shkruara, por edhe aftësimit të personelit dhe aftësisë reaguese në terren.

***

Pikërisht tek drejtimet e mësipërme duhen kërkuar edhe arritjet kryesore të APD për 2014. Edhe pse proceset e mësipërme shtrihen në kohë dhe kolaudimi i tyre nuk kufizohet brenda një viti, për vitin që mbyllëm ne mund të nënvizojmë disa arritje:

Një proces efektiv mbulimi ligjor të cdo aktiviteti që zhvillohet në Port. Një qartësim ligjor e rregullator më të plotë të skemës shumë-palëshe që ka sot veprimtaria portuale, të vendit, rolit dhe përgjegjësisë së gjithsecilit në këtë skeme.
1. Nje rregjistër të aseteve fizike e vlerore të inventarizuar me kujdes dhe një situatë kontabiliteti të saktësuar sipas standarteve të reja.
1. Nje Strukturë të Administratës që po përshtatet e reagon më mirë e më me efikasitet ndaj kërkesave menaxhuese të Portit.
1. Kemi një staf të kombinuar mirë, mes profesionistëve të vjetër dhe një fluksi të rinjsh në moshë dhe formalisht të mirëkualifikuar por që ka nevojë për eksperiencë. Ky kombinim po zhvillohet nën kërkesat e një situate të re, çka bën që të mos qëndrojë pre e rutinës dhe forcës së zakonit, të një tradite që nuk ekziston më në terren. Por nga ana tjetër, ky staf i ri shfaq mjaft dobësi, të cilat duhen tejkaluar me përkushtim, me trainim por edhe pa sentimentalizëm e jashtë influencave, dmth përmes masash ligjore ndëshkimore.
1. Treguesit ekonomikë të Portit arritur në 2014, me përjashtim të kontainerëve, janë dukshëm më të mirë se sa ato të vitit 2013. Kështu tonazhi i mallrave të përpunuara gjithësej (eksport+import) me 3 milion e 718 mije ton shënon një volum 4% më të lartë se ai i një viti më parë. Lëvizja e udhëtarëve shënon rritje me 8%, ndërsa tonazhi i mjeteve mbi trageteve rritet me 3% edhe pse si numur mjetesh nuk ka rritje (99.7%).

Përjashtim siç thamë, bëjnë treguesit volumorë të terminalit të kontainerëve. Numuri i TEU të përpunuara për 2015 (99 350 TEU) ishte vetëm 91% e atyre të vitit 2013 (109 054 TEU). Kjo rënie është bërë disa herë objekt analize në APD dhe arësye kryesore mbetet dobësia e koncesionarit në kapacitete teknike përpunuese (vinça), vonesat në riparimin e vinçave të marra me qera nga APD, si dhe ndërprerjet e herëpas-herëshme të operimit për këtë shkak.

Treguesit financiarë të APD (të ardhurat, shpenzimet, fitimi, likuiditeti) për vitin 2014 gjithashtu rezultojnë të mira dhe mbi të gjitha të konsoliduara, pra japin siguri për të ardhmen. Në analizën e të ardhurave nuk duhet të nisemi natyrisht nga një krahasim i thjeshtë me vitin 2013. Kjo për arësye se nuk ka bazë krahasimi mes dy situatave, për shkak se shifrat e 2014 janë totalisht shifrat e Post-privatizimit të 3 terminaleve. Pra megjithëse në 2014 APD ka tërhequr vetëm një pjesë të tarifave të përpunimit (sipas përqindjeve kontraktore), përsëri arriti një nivel të ardhurash sa 85.1% e atyre të mbledhura më 2013 në një nivel prej 1 966 436 000 lek.

Sikur Porti të vazhdonte të mblidhte tarifat me kushtet e paraprivatizimit, shuma totale e të ardhurave do ishte 3,148,795,000 lek pra 60% mëe lartë nga ekzistuesja. Sidoqoftë, fakti që niveli faktik i të ardhurave të mbledhura përbën 98.7% të vlerës së synuar si objektiv, tregon se mbetet ende për të bërë. Nga ana tjetër, është bërë kujdes i veçantë me Shpenzimet, që ato të mos rriten mbi rritjen e të ardhurave. Megjithatë shifra prej 75% e realizimit të tyre edhe pse i ka shërbyer konsolidimit financiar të APD, flet për pamjaftueshmëri në punën lidhur me kryerjen në kohë e në cilësi të shpenzimeve të nevojëshme.

Në rezultante ruajtja e kësaj balance mes të ardhurave e shpenzimeve është pasqyruar në një rritje të fitimit neto prej 33.4% ndaj atij të 2013. Ndërsagjendja e Cash Floënë fund tëvitit 2014 u rrit me 29.3 % ndaj fundvitit 2013.

6. Lidhur me realizimin e Investimeve të planifikuara, puna jonë si menaxherë dhe administratë e APD është krejt e pamjaftueshme dhe shfaq dobësi të dukshme në disa aspekte: në atë të mungesës së profesionalizmitdhe aftësisë në planifikim të saktë të të gjitha elementëve që garantojnë zbatim, të dobësive e neglizhencës në vetë procesin e zbatimit, të qëndrimit të rezervuar, frikës nga gabimet e si rrjedhojë mungesës së vendimmarrjes, etj. Natyrisht viti 2014, ka edhe ndonjë shpjegim të natyrës objektive, siç është vonesa në llogaritjen dhe hyrjen në fuqi të Plan-Biznesit, për shkak të një metodologjie që zbatohej për here të parë, përqëndrimi për afro gjysëm viti e personelit dhe dokumentacionit tek auditet e njëpasnjëshme nga Ministria dhe KLSh, etj.

Harmonizim i qëndrimeve në palën publike, përmirësim i Komunikimit

Vlen të shënohet se rruga drejt performancës së synuar, ka kaluar përmes barrierave të tjera të jashtme. E para, barierë ka të bëjë me faktin që pala Publike në procesin e zhvillimit të Portit, por sidomos në marrdhëniet Portuale PPP nuk është unike por e fragmentuar. Ndonjëherë ajo nuk është as qartësisht e përcaktuar –së paku në optikën e partnerit privat, c’ka kërkon një koperim të brendshëm, pra brenda komponentëve të palës publike, para se të dilet në qëndrimin ndaj të tretëve. Kjo përvecse shpenzim kohe është edhe një burim friksionesh të kuptueshme, ku gjithashtu shpenzohen energji.

E dyta, duhet të pranojmë se viti 2014 ka kaluar përmes një atmosfere të tensionuar marrdhëniesh mes palës publike dhe Kontraktorëve privatë. Atmosfera e përgjithëshme kritike ndaj Koncesioneve si frymë e para dhe pas zgjedhjeve politike, difektet e konstatuara dhe raportuara nga vetë APD në praktikën e punës, si dhe nënvizimet e organeve të auditit dhe kontrollit për parregullsi në formulimin dhe zbatimin e këtyre kontratave etj., janë ndjerë edhe në marrdhëniet tona me Koncesionarët. Kjo ka sugjeruar që ne të ruajmë një qëndrim të ftohtë, të distancuar madje një komunikim të tendosur mes palëve, ku mbikqyrja e monitorimi i ashpër ka pretenduar të zëvendësojë gjithshka tjetër të nevojëshme si besimin, kooperimin, shkëmbimin e hapur të mendimit profesional dhe partneritetin reciprok -si rrugë për rritjen e rezultatit.

Veçori e tretë e periudhës ne fjalë, ka të bejë me kohën e zgjatur gjatë së cilës APD ka qenë nën process kontrolli nga ekipe auditimi. Qysh nga Nëntori 2013 e deri në Maj 2014 APD ishte praktikisht nën auditim, proces ky që angazhon vemendjen dhe energjitë e stafit, dokumentacionin, si dhe krijon një klimë tërheqje e mungese inisiative.

Objektivat dhe sfidat e APD për 2015

Faktori i sipërpërmendur i fragmentimit të Palës Publike dhe nevoja për të ndarë rast pas rasti, qëndrimin dhe vendimmarrjen, merr rëndësi të veçantë edhe në një aspekt praktik: aspektin e Planifikimit të Performancës dhe Zhvillimit të Portit. Nuk mund të bëhet një planifikim i saktë i drejtimeve dhe burimeve të zhvillimit pa njohur vendime të tilla strategjike, vendimmarrja e të cilave qëndron jashtë APD, si: c’do ndodhë me Masterplanin ekzistues, Ç’vendim kemi për privatizim terminalesh apo zonash të reja, Ç’qendrim ka ndaj Koncesioneve qe kanë shfaqur ose shfaqin probleme, etj., si zgjidhet kontradikta mes shndërrimit të APD në “landlord” – pra zhveshjes së tij nga operacionet dhe shërbimet) nga njëra anë, dhe mbajtjes së pajisjeve të rënda (vinça, reachstakera) nga ana tjetër.

Me këtë kushtëzim, APD është përpjekur të bëjë gjithshka i lejon pozicioni i saj, që të fiksojë një vizion të qartë e ambicioz për vitin 2015.

Slogani ynë do të jetë:

“Angazhuar me partnerët tanë, për një rritje të qëndrueshme e operim të sigurt, me respekt për mjedisin dhe komunitetin”.

OBJEKTIVAT e APD për vitin 2015 janë vazhdim I drejtimeve themelore të punës për vitin e kaluar dhe në përgjithësi ngrihen si nevojë për ti konsoliduar arritjet e deritanishme.

Rritja e performances perms zhvillimit dhe menaxhimit efiçent, transparent, teknologjikisht modern të burimeve materiale dhe njerëzore, si dhe fasiliteteve portuale sipas standarteve europiane;
Forcimi I monitorimit të marrveshjeve me kompanitë konçesionare, operatorët portuale dhe ofruesit e shërbimeve dhe çdo përdorues të portit, si dhe konsolidimi I një bashkëpunimi efektiv me ta, në shërbim të objektivave të përbashkët.
Studimi drejt rishikimitdhe plotesimit I Tarifave që peërdor APD (një fond Konsulence)
Rritja e kujdesit ndaj aspekteve mjedisore dhe marrdhënieve bashkëpunuese me Komunitetin e qytetit të Durrësit dhe autoritetet lokale.
Ruajtja dhe rritja e sigurisë portuale në standarte globale ;
Rritja e Konkurueshmërisë së Portit të Durrësit ndaj Porteve konkurrente në rajon dhe më gjerë.
Rritja rreth 5 herë e Investimeve me qëllim: Permiresimi dhe rritja e standarteve të infrastrukturës dhe superstrukturës portuale (sheshe, kalata, sisteme furnizimi dhe monitorimi me mjete të nevojshme sipas situatave përfshi edhe situaten e mundëshme për përpunimin dhe manipulimin e paisjeve të gazsjellsit TAP).
Studimi i thellë i Mastërplanit dhe parashtrimi i kërkesës ndaj instanceve eprore për Rishikimin ose Konfirmimin e tij –në mënyrë që investimet të jenë në funksion të një koncepti të qëndrueshëm.
Hartimi i Projektit të ri të Thellimit të Basenit dhe Kanalit të Portit – me synim kërkimin e financimit dhe fillimin sa më shpejt tëzbatimittëtij.
Kualifikimi i menaxhereve dhe stafit te APD ne cdo nivel.
Rritja e Cilësisë së Operimit dhe veprimtarisë proaktive në Informim dhe Promocion për tërheqjen e klientëve dhe investitorëve.

Objektivat kryesorë të performacës volumore dhe asaj ekonomiko-financiare të APD për vitin 2015 janë edhe më ambicioze duke synuar një rritje prej gati 22% të volumeve të mallrave të përpunuara, një rritje prej 7 % të të ardhurave nga operacionet portuale dhe një 5-6 fishim të investimeve ndaj nivelit të realizuar në 2014.

Ndërsa shqyrtimi i plotë i targeteve, si dhe faktorëve dhe argumentave të rritjes gjendet në draftin e Plan Biznesit 2015, që APD po i propozon së shpejti për miratim Këshillit Drejtues të APD.

Shënojmë se ky është i dyti Plan Biznesvjetor i APD i cili për shkak të strukturës ligjore-kontraktore e operacionale të Portit të Durrësit prodhohet përmes një bashkëpunimi direct me ekipet programuese të koncesionarëve. Plani është gjithashtu një përpjekje për të përfshirë e harmonizuar në të edhe interesat e partnerëve, kontraktorëvedheagjensive private me të cilat APD bashkëpunon dhe puna e të cilëve ndikon zinxhirin e performancës.

Hartimi i këtij Plan Biznesi pra,është bazuar në treguesit ekonomiko- financiarë të vitit 2014, në propozimet e ardhura nga prognoza e operatorëve të terminaleve dhe në analizën e mundësive dhe faktorëve të rritjes në 2015.

Mar Dhj 3